Masterthesis

Rudel, Marion: Albert Engstfeld. Ein Düsseldorfer Künstler in den Niederlanden und Belgien, Düsseldorf 2019 (niet-gepubliceerde masterscriptie voor het behalen van de universitaire graad „Master of Arts“ aan de faculteit wijsbegeerte van de Heinrich-Heine-Universiteit in Düsseldorf)

6 Conclusie

Deze masterscriptie heeft tot doel de lezer verschillende aspecten over en omtrent de kunstenaar Albert Engstfeld te presenteren. Men kan stellen dat de biografische gegevens correct zijn, aangezien ze overeenkomen met aantekeningen in het persoonlijke notitieboek van Engstfeld. In het notitieboek zijn niettemin alleen maar aantekeningen voor de periode 1907 – 1925 te vinden. In die periode verbleef hij in Brugge. Over zijn tijd in Sluis en ook over de datering van de complete kunstcollectie zijn geen aantekeningen in het notitieboek te vinden. De kunstenaar heeft zijn werken amper voorzien van een datum, zodat men hoopte op precieze aantekeningen in zijn notitieboek. Tijdens het onderzoek bleek al snel, dat de aantekeningen in het boekje van Engstfeld niet steeds duidelijk waren en het dateren van de werken een moeilijk karwei is. Daarbij zorgde de benaming van de schilderwerken ook voor vraagtekens. Vaak is onduidelijk over welk schilderij bepaalde notities in zijn persoonlijke notitieboek handelen, omdat Engstfeld zijn werken niet tekende met jaartallen of titels. Daarbovenop maken de steeds weer terugkerende motieven en thema’s het ook moeilijk de juiste titel bij het juiste schilderij te vinden. Toch konden vele kunstwerken, die genoemd worden in deze scriptie, op basis van hun motief, dat direct verwijst naar Nederlandse of Vlaamse taferelen, geduid werden. Vele schilderijen met Nederlandse en Belgische motieven voor klanten zijn overigens ontstaan nadat de kunstenaar weer terug in het Rheinland woonde.

Zijn schildertrek is duidelijk impressionistisch, waarbij hij de typische schakeringen naargelang het seizoen of het tijdstip van de dag als ook de verschillende weersomstandigheden niet interpreteerde. Engstfeld kopieerde bepaalde motieven en gebruikte ook verschillende steeds wederkerende beelden, maar veelal behield hij de weersomstandigheden en het tijdstip van de dag, zonder die te veranderen. Hij presenteerde één en hetzelfde motief niet met verschillende weersomstandigheden, maar maakte slechts minimale veranderingen. Engstfeld bleef gedurende zijn hele carrière zijn stijl trouw en leek wel bang voor verandering. Dat laatste kan wellicht de reden zijn waarom hij niet meer succes had na zijn terugkeer naar Duitsland: op artistiek vlak leek hij niet meer te ontwikkelen. Om verder succesvol en winstgevend te zijn, zou een verdere ontwikkeling van zijn oeuvre en stijl, aangepast aan de toenmalige tijdsgeest, noodzakelijk zijn geweest. Bekijkt men echter het volledige oeuvre van Albert Engstfeld, dan herkent men meerdere genres maar ziet men ook steeds wederkerende thema’s. Vaak schilderde de kunstenaar zelfs kopieën of verschillende variaties van eenzelfde motief.

Engstfeld moet een bijzonder oog en ook voorliefde voor architectuur gehad hebben. Wie zijn oeuvre van naderbij bekijkt, ziet dat hij een grote nauwkeurigheid aan de dag legt en veel oog heeft voor details. Deze manier van werken, vooral dan met betrekking tot de alledaagse taferelen, herinnert niet alleen aan het schilderwerk van iets minder populaire schilders, maar ook van beduidende kunstenaars uit de Gouden Eeuw in Nederland zoals Jan Vermeer of Pieter de Hooch.

Engstfeld schilderde echter bij zijn interieurs – en dat in tegenstelling tot de Nederlandse schilders uit de Gouden Eeuw – geen taferelen uit het dagelijkse leven, maar legde de focus op een persoon. Hij zag af van symbolische elementen en stillevens. Zijn schilderwerken omvatten geen typisch Hollandse cafés, maar ook geen in armoede levende boeren, zoals ze maar al te graag door de schilders van de Düsseldorfse Malerschule geportretteerd werden. In plaats van lege woonkamers, schilderde hij burgerlijke interieurs die niets met armoede te maken hebben. Dat lag wellicht daaraan dat Engstfeld in Sluis in het huis van de Dreydorffs woonde; een huis dat allesbehalve bescheiden, maar integendeel, zeer comfortabel ingericht was.

In de daaropvolgende tijd, in Brugge, ondervond Engstfeld minder invloed van vrienden. Hij woonde alleen. Bij de schilderwerken die in die periode ontstaan, of bij de werken die betrekking hebben op die periode, ziet men duidelijk dat hij vriendelijke taferelen schilderde. Dat ook in tegenstelling tot andere schilders uit dezelfde periode. Nooit schilderde hij bijv. Brugge in de regen. Hij liet zich ook niet beïnvloeden van de trieste sfeer van Georg Rodenbach, wiens boek “Bruges-La-Morte” hij bezat. De afbeeldingen in dit boek leken hem dan weer te bevallen, want sommige schilderijen van de stad schilderde hij precies uit hetzelfde perspectief. Hoewel hij nauwelijks mensen schilderde, met uitzondering van markttaferelen, of mensenmassa’s, werken zijn schilderwerken niet duister of doods.

Zijn werken, die plaatsen in het Vlaamse Brugge tonen, laten zich met foto’s van citytrippers vergelijken: een paar motieven gebruikte hij steeds weer in zijn schilderwerken, vele plekjes zijn ook vandaag nog geliefde toeristische pleisterplaatsen.

Albert Engstfeld was een veelzijdig schilder, die sterk door zijn opleiding aan de Düsseldorfse Kunstacademie beïnvloed werd. Zijn motieven zijn veelzijdig, hij had grote interesse aan verschillende genres, maar bleef zijn eigen stijl en motieven trouw.

Volledige Masterthesis (pdf, 6,3 MB) – duits

Albert Engstfeld, 1876 - 1956, Kunstmaler